فقر در بیان حماسی تاریخ شیعی

لزوم اندیشه در وجوه حماسی عاشورا
مجید عسکری در این نشست گفت: اندیشه، ترویج و احیا، روایت و تولید و تاثیرات اجتماعی و تقابل آن با هنر حماسی به یک کار پژوهشی مفصل نیاز دارد. ما باید ببینیم در عزاداری ها و نقالی ها، محور های هنر و ادبیات حماسی چگونه می توانند با یکدیگر ارتباط بگیرند. در این زمینه سه راهبرد وجود دارد که شامل پژوهش و اندیشه بیشتر و توجه به وجوه حماسی عاشورا و ایجاد کلان روایت های حماسی از عاشورا و ا خلق روایت های دینی از حماسه های امروزی است.
وی افزود: نوحه معروف «کربلا،کربلا ما داریم می آییم» درعین حال که از ادبیات عاشورایی استفاده می کند، منظور امروزی را نیز به صراحت نشان می دهد؛ یعنی بین فضای اجتماعی و عاشورایی، فاصله ای وجود ندارد و با شنیدن آن، دچار هیجان اجتماعی می شویم. با اینکه روایت حماسی از عاشورا کنار گذاشته شده است، وقتی یک نیاز اجتماعی داشته باشیم، آن را خلق می کنیم.رئیس حوزه هنری استان با بیان اینکه در بخش فرم هنر حماسی ضعف زیادی داریم، یادآوری کرد: فرم سینه زنی یک شکل حماسی و اجتماعی دارد؛ مانند پیاده روی اربعین یا دسته های عزاداری، اما مشکل بزرگ آن تلفیق شدن این فرم ها با محتوای حماسی است که تناقض ایجاد کرده و متاسفانه محتوای مرثیه به خود گرفته است و نمونه آن در اشعار محتشم کاشانی دیده می شود؛ مانند مصرع «کشتی شکست خورده طوفان کربلا». نکته مهم، این است که حتما دفاعیاتی در این زمینه وجود دارد و ما از باب اندیشه ای به این موضوع می پردازیم.او ابراز کرد: غم بار ترین مباحث عاشورایی را در فرم های حماسی سینه زنی می بینیم و مخاطب نمی داند باید سینه بزند یا گریه کند. همچنین در روایت ها و تولیدات مدرن به جز سریال «مختار نامه» و چند اثر دیگر، کاری جدی انجام نداده ایم.

روایت دینی و اندیشه ای از حماسه عاشورا
عسکری با اشاره به اینکه سه راهکار برای اینکه بتوانیم مولفه های هنر حماسی را در گستره فرهنگ عاشورایی قوی تر کنیم وجود دارد، ادامه داد: پاسخ به سوال ذهنی مخاطب که وجه حماسی عاشورا چیست، خلق یک کلان روایت حماسی از واقعه عاشورا و خلق روایت دینی و اندیشه ای از حماسه، جزو این راهبردها هستند.
او تصریح کرد: ما باید آزاداندیشی شهیدمطهری را جدی بگیریم و ارج نهیم. وی در بیانی گفته است: «در مصیبت، قهرمان یزید است». این بدان معناست که نگاه ما در حماسه به قهرمان است و وقتی ذکر مصیبت می کنیم، فاجعه بزرگی درحال رخ دادن است؛ زیرا حماسه یزیدی را گسترش می دهیم، اما در فرهنگ حماسه، معنای تعریف شهیدمطهری، قهرمان بودن امام حسین(ع) است. وقتی ما برای مظلومیت کسی گریه می کنیم، نمی توانیم او را الگوی خود قرار دهیم؛ زیرا شکست خورده است.رئیس حوزه هنری تاکید کرد: شهیدمطهری وجه حماسی عاشورا را در سه نکته خلاصه می کند؛ اول کلید شخصیت های حماسی عاشورا به ویژه خود امام حسین(ع) و یاران ایشان مانند حضرت زینب(س). شعر «کربلا در کربلا می ماند اگر زینب نبود» کاملا وجه حماسی دارد.
شخصیت امام حسین(ع) نیز یک وجه حماسی داشته است که نکته بسیار مهمی است. شهیدمطهری به نکته دیگری نیز اشاره کرده است که بسیار مهم است؛ وقتی امام حسین(ع) در شب عاشورا به یاران خود می گوید «کیست مرا یاری کند»، به این معناست که هرکه تمایل دارد و توان دارد، مرا یاری کند، در صورتی که تنهایی ایشان را در مرثیه ها روایت می کنند. ما باید در هنر حماسی، این وجه اندیشه ای
را ترویج کنیم.

عاشورا موجب زنده ماندن دین شد
وی در ادامه گفت: محور دیگر این است که عاشورا موجب زنده ماندن دین شد، روح مردم مسلمان را زنده کرد، درس صبر و استقامت را آموخت و باعث احساس شخصیت جامعه مسلمانان یعنی هویت بخشی شد. در اینجا یک بحث فلسفی پیش می آید که عاشورا فلسفه جامعه مسلمانان را تغییر داده و یک ظرفیت اجتماعی به دین اضافه کرده است، بنابراین باید با هنر حماسی گره بخورد. مرثیه در ظاهر این گره را ایجاد می کند اما موجب همبستگی و حرکت نمی شود.
عسکری اظهار کرد: وقتی نگاه های فوق از عاشورا گفته نمی شود، تولیدات هنری و عناصر دیگر نیز ضعف پیدا می کنند. بعد از قرن ها که از واقعه عاشورا می گذرد، به دلیل اینکه در بیان تاریخ حماسی شیعی دچار فقر هستیم، تولیدات هنری، عزاداری ها و آیین های ما نتوانسته است ارتباطی با تاریخ و فلسفه عاشورا برقرار کند و روایت هایی که از عاشورا به دست می دهیم، محدود به خرده روایت هاست که باعث شده است جداگانه به این حماسه نگاه کنیم.
رئیس حوزه هنری استان در پایان گفت: گرچه ما می توانستیم روایت هایی از اتصال انقلاب اسلامی به عاشورا را به لحاظ هنری نشان دهیم که یک کلان روایت حماسی است، مدرنیته کاری کرده است که ما هنوز از حماسه یک وجه دینی نداریم؛ یعنی وقتی می گوییم حماسه، در بهترین حالت، یاد رستم می افتیم و باید به مفاهیمی مانند جهاد، شهادت طلبی، صبر و استقامت در فتنه و تکلیف گرایی در حماسه
جدی تر بپردازیم.