کارگاه عملی و تئوری نقاشی «اوج»؛ به تصویر کشیدن دفاع مقدس از نگاه هنر انتزاعی

به گزارش واحد خبر روابط عمومی حوز هنری خراسان رضوی، کارگاه عملی و تئوری نقاشی «اوج» با هدف شناسایی و حمایت از هنرمندان نخبه استانی، معرفی و نمایش آثار هنرمندان و رویکردی معاصر به خلق آثار هنری با محوریت دفاع مقدس، در حوزه هنری خراسان رضوی در حال برگزاری است و جلسات پایانی خودش را پشت سر می‌گذارد. به همین بهانه گفت‌وگویی با بابک توانایی مدرس این کارگاه ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

هنر متعهد از دیدگاه شما به چه معناست و چطور تعریف می‌شود؟

هنری که در ارتباط با متنی قرار بگیرد که نشان دهنده یک ساختار باشد؛ درواقع برخی می‌گویند «هنر برای هنر» بدین معنی است که هنر به غیر از خودش نباید به امر دیگری تعهد داشته باشد درحالی که آنچه هنر برای هنر را محقق میسازد مقوله و ساختار متعهد به ارزش‌های انسانی است که در همه جای دنیا پذیرفته شده و وجود دارد اما حد و مرز و مختصات آن نسبت به ارزش‌های فرهنگی هر جامعه متفاوت است. در این راستا در عرصه هنرهای تجسمی تلاشی که در قرن بیستم و در غرب برای رسیدن به زبان بصری واحد شکل گرفته بود مورد نقد قرار گرفت زیرا همانطور که نژادها، باورها و ارزش‌های مختلفی وجود دارد درمورد زبان‌های بصری هم نمی‌توان تنها از یک زبان تصویر سخن گفت. این موضوع امروزه با عنوان «زبان‌های بصری» یا «فرهنگ دیداری» در دانشگاه‌های مختلف دنیا تدریس می‌شود در ایران هم در دانشگاه هنر و در سطح تحصیلات تکمیلی، توجه ویژه‌ای به این قضیه شده و من نیز تحت تاثیر این عوامل مسیر خود را پیش می‌برم.

این دیدگاه را چطور در کارگاه علمی و تئوری نقاشی اوج پیاده کردید و چه اهداف و رویکردهایی را مدنظر قرار دادید؟

در فراخوان کارگاه تئوری و نقاشی اوج گفته شده که است که این کارگاه با هدف شناسایی و حمایت از هنرمندان توانمند استان و رویکردی معاصر به خلق آثار هنری با محوریت دفاع مقدس برگزار می‌شود و به موضوعاتی نظیر بررسی زبان تصویر در هنر متعهد، کشف دلالت‌های معنایی تازه از هنر متعهد، رئالیسم جنگ و زبان تصویر، رویکردهای انتزاعی و مفاهیم بصری در هنر دفاع مقدس و... می‌پردازد. امروز که جلسات پایانی را پشت سر می‌گذاریم میتوان گفت آنچه در این کارگاه اتفاقا افتاد در برخی قسمت‌‌ها حتی فراتر از موضوعات فراخوان بود. این کارگاه وجوهی را به من نشان داد که تمام و کمال از کنش و همت هنرجویان حاصل شد؛ اولین و مهمترین نمونه آن همدلی بود که میان هنرجویان نسبت به هنر و ارزش‌های تعریف شده ذیل این کارگاه و تلاش برای جدایی هنر از شبه هنر ایجاد شد.

در واقع ما در کارگاه اوج تلاش کردیم به سمت کنش نقاشانه‌ای حرکت کنیم که در غرب نیز با عنوان ضد فاشیسم و پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه قرار گرفت اما در این کارگاه، این کنش‌ها براساس اهداف حوزه هنری انقلاب اسلامی و فراخوان کارگاه، ترجمه فرهنگی شد.

درباره دفاع مقدس تاکنون آثار هنری بسیاری تولید شده است شما در این کارگاه چه رویکردی را در پیش گرفتید که گرفتار کلیشه و تکرار نشوید؟

نسل جوان علاقه بسیاری دارد که فردیت خود را بشناسد و ما باید راه‌های رشد و پرورش این فردیت را به آنان نشان دهیم تا بتوانند استعداد خود را در عرصه هنر متعهد و مبتنی بر ارزش‌ها به ظهور و بروز برسانند. در این راستا در این کارگاه با تکیه بر هنر انتزاعی تلاش شد که کنش نقاشانه هنرجویان همسو با ارزش های دفاع مقدس قرار بگیرد تا بچه‌ها  بتوانند در این عرصه طبع آزمایی کنند بنابراین کارهای هنرجویان از کلیشه‌های رایج کاملا به دور است و اصولا آثاری غیرقابل کپی و تکرار بوده که مفهوم تقلید، گسست کرده و وارد عرصه انتزاع شده‌اند.

در واقع، انتزاع خط مقدم هنرهای تجسمی است چرا که هرآنچه در این عرصه اتفاق می‌افتد پیام‌آور و شکلگیری فرم است و وقتی نگاه در راستای اراده معطوف به فرم شکل بگیرد میتوانیم بر سطح دو بعدی بوم نقاشی، تجربه‌های تازه ای را رقم بزنیم تا مسیر جدیدی را در به تصویر کشدین ارزش های دفاع مقدس برای هنرجویان باز کند و پس از پایان کارگاه این مسیر را به شکل مستقل و گسترده ادامه دهند.

هنرجویان کارگاه اوج، مقوله نگاه انتزاعی به ارزش های دفاع مقدس را به چه شکل در اجرا پیاده کردند و آثار آنان چه ویژگی های متمایزی دارد؟

در این کارگاه به تجزیه و تحلیل آثار هنری انقلاب اسلامی و همچنین هنرمندان شاخص غربی پرداختیم تا بچه‌ها با تکیه بر نتایج آن، مسائل کلیدی فرم را استخراج  و در آثارشان نشان دهند. جالبی کلاس ما در این بود که بچه‌ها ناهمگن بوده و همه در یک سطح نیستند  بنابراین هرکس با توانمندی خود و شناختی که از فرم به دست آورده توانسته ایده خود را ذیل موضوع کارگاه صورت‌بندی کند.
اکثر هنرجویان کارگاه، نگاه کلی‌گرایانه به موضوعات مشخص داشتند. مثلا زندگی شهید آوینی به عنوان یک موضوع خاص از کلیت تاریخ دفاع مقدس را به شکل یک کل، در نظر گرفته، ارزش‌های آن را نشان داده و در این راستا از بیانگری فرم و رنگ استفاده بسیاری کرده و تلاش داشتند که آگاهی تاریخی خود را از جنگ تحمیلی بالا ببرند.

با توجه به اینکه به جلسات پایانی کارگاه نزدیک می‌شویم، روند برگزاری را چطور ارزیابی می‌کنید؟

روند برگزاری بهتر از آن چیزی بود که من انتظارش را داشتم و حوزه هنری خراسان رضوی نسبت به دیگر جاهایی که من در آن تدریس داشتم از مدیریت قوی و مطلوبی برخوردار است بطوری که در این دوره شاهد ناهماهنگی‌ها و کمبودهای رایج نبودیم.  بار اصلی این کارگاه بر دوش آقای شهبازی مسئول دفتر هنرهای تجسمی حوزه هنری خراسان رضوی بود که با همت بالایی که دارند از هیچ کمکی برای پیشرفت کار دریغ نکردند فکر می‌کنم جوان بودن آقای شهبازی و آقای مرادی رئیس حوزه هنری استان در افزایش همدلی و کیفیت برنامه‌ها موثر است و امیدوارم این روند ادامه داشته باشد.

گفتنی است به زودی نمایشگاهی از آثار هنرجویان کارگاه عملی و تئوری نقاشی «اوج» در نکارخانه اشراق حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی برپا می‌شود.