« سید محسن مصطفی زاده » به بحث درباره متون تعزیه پرداخت

به گزارش روابط عمومی حوزه هنری مازندران 21 مهر 1400 در نشستی آموزشی با حضور سید محسن مصطفی زاده _ پژوهشگر تعزیه و مدرس_ در جمع تنی چند از محققان و تعزیه گردانان مازندران مسائلی در باب تعزیه مورد بررسی قرار گرفت.

این فرهنگ پژوه در پاسخ به این سوال که آیا در آینده هم می‌توانیم آفرینشی در این عرصه داشته باشیم گفت: باید بدانیم که تعزیه را از چه زاویه‌ای باید نگاه کنیم. اگر از زاویه تاریخ  و موزه به این هنر نگاه می‌کنیم، باید تمام مؤاخذ این حوزه را نگهداری کنیم. تمام مواخذ سال های گذشته، به عنوان یک عتیقه، به عنوان یک فرهنگ از گذشته مان سرجای خود وجود دارند و قابل احترام هم هستند.

وی ادامه داد: یا اینکه نگاه ما از حالت موزه، به تقدسی تبدیل شود و دست نوشته‌ای را که از یک شخصیت مقدس و معصوم به ما رسیده، دست به آن نزنیم و به عنوان الگو به آن نگاه کنیم. یعنی متون تعزیه از 200 یا 300 سال پیش به عنوان ماخذ ارزشمند تاریخی و موزه ای قابل حفظ است، اما به آن معنا نیست که الگویی که ما امروز می‌خواهیم داشته باشیم، از الفبای آن متن تخطی نکند و عین آن را بیاوریم.

در بخشی از این نشست مصطفی زاده درباره نمایشی و یا آیین بودن تعزیه خاطر نشان کرد:  برخی از صاحبنظران، تعزیه را برخواسته از مراسم آیینی دانسته‌اند و برخی هم آن را نمایش می‌دانند. در حقیقت می توان گفت بخشی از حرف این دو گروه صحیح است، یعنی وقتی تاریخچه دوهزار ساله تئاتر را بررسی می‌کنیم، بر می‌گردد به آیینی بودن آن .

این محقق عرصه فرهنگ و آیین تاکید کرد: شما اگر تئاتر جهان را هم بررسی کنید، می بینید پایگاه آیینی دارد. یعنی برخواسته از آیین است، ولی آنهایی که تعزیه را نمایش نمی‌دانند، به این دلیل است که اولا، موضوع آن مشخص است، دوم عوامل آن مشخص هستندو سوم مخاطبین آن هم معین می‌باشند. همه اینها فاکتورهایی هستند برای اینکه تعزیه، تئاتر نباشد. تعزیه ریشه آیینی دارد پس تئاتر هم هست. اما این ریشه آیینی به مرور ایام جلوه‌هایی از نمایش و ابزار و عناصری از نمایش را در خود ایجاد کرده و نمایش شده است.

مهمان دفتر تئاتر حوزه هنری مازندران ادامه داد: اولین کسانی که تعزیه را به عنوان نمایشی مطرح کردند ، اروپایی ها بودند. اغلب ایران شتاسان اروپایی بودند که برای شناخت تئاتر و نمایشی به ایران آمده بودند. آنها پس زمینه اعتقادی نداشتند که بدانند پشت محتوای مراسم تعزیه، دین، مذهب و در مجموع اراداتی نهفته است . آنها هیجان و انفعال مخاطب را در مراسمی دیدند که ابزار و آلات نمایشی را داراست. و شباهتی هم با مراسم خود دارد. مراسمی که از صبح تا شب در کلیسا اجرا می شده. لذا آنها نگفتند که آیینی به نام تعزیه در ایران برقرار است، همه آنها بیان داشتند که تعزیه نمایش بسیار باشکوهی بوده و از این بابت هم متاثر شدند.

به نظر من نگرش و زاویه دید تعیین کننده است. مراسم تعزیه می تواند تئاتر باشد و می تواند نمایش باشد و شاید هم بتواند جزء مراسم آیینی قرار بگیرد. همه اینها می تواند باشد و شاید هم هیچ کدام نباشد.

شایان ذکر است که دوگانه نشست های آموزشی دفتر تعزیه حوزه هنری مازندران نخستین برنامه های این دفتر پس از شکل گیری آن از ماه گذشته بوده که با حضور «هوشنگ جاوید» و «سید محسن مصطفی زاده» در این مرکز برگزار شد.